Ο άνθρωπος της αυλής και οι ιδιότητές του.
Θα επιχειρήσουμε να απεικονίσουμε τον άνθρωπο της αυλής με βάση κάποιες θεμελιώδεις υποτυπώσεις που παρουσιάζει ο Χόλμπαχ στο δοκίμιό του: η τέχνη της κοινωνικής αναρρίχησης. Το ερώτημα που αναφύεται ευθύς εξαρχής είναι τούτο: γιατί μας ενδιαφέρει μια τέτοια απεικόνιση; Επειδή η πολιτική κοινωνία γενικά και πιο ειδικά η ελλαδική πολιτική κοινωνία βρίθει από τέτοιους ανθρώπους. Πόσοι αυλοκόλακες, αισχροί πολιτικάντηδες παντός ιδεολογήματος, δεν εμφανίζονται μεταμφιεσμένοι στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας, ανάλογα με τις περιστάσεις και τον εκάστοτε μονάρχη τους; Σύμφωνα με τον Χόλπμαχ, ο άνθρωπος της αυλής είναι αμφίβιο ζώο, έμπλεο αντιφάσεων. Τι συμβαίνει στ’ αλήθεια; Πρόκειται για μια ζωώδη κατάσταση ανθρώπων που παρουσιάζονται με διαφορετικά πρόσωπα. Βλέπουμε τον αυλικό να εμφανίζει θυμικές μεταβολές και ανάλογες συμπεριφορές. Απέναντι σε κοινούς πολίτες που δεν αισθάνονται την ανάγκη του περιβάλλοντος της αυλής, ο αυλικός συμπεριφέρεται αλαζονικά. Απέναντι όμως στον ηγεμόνα δουλικά. Αυτά τα ζώα της αυλής είναι, κατά τον Χόλμπαχ, αποκρουστικά φιλάργυρα και αχόρταγα άπληστα: υπάρχει έστω και ένας από τους ημέτερους αυλικούς της πολιτικής, για παράδειγμα, που να μη συγκεντρώνει αυτά τα γνωρίσματα; Αλλά πώς ανθούν και συνεχώς πολλαπλασιάζονται τέτοια σπάνιου είδους ζώα; Φροντίζει ο εκάστοτε πολιτικός άρχοντας και όλο το θεσμικό επιτελείο να τα εξυπηρετούν με πάσα ενδελέχεια. Γιατί; Επειδή χωρίς αυτά δεν μπορεί να υπάρχει ούτε άρχοντας ούτε εξουσία. Ολόκληρο το κράτος δεν μπορεί να υπάρχει. Έχει ανάγκη από στρατιές αυλικών, γιατί μόνο αυτοί καταφέρνουν να σιγάσουν τη φωνή της συνείδησης και της λογικής μέσα τους, προκειμένου να ανταποδίδουν την «ευγνωμοσύνη» του κράτους προς το πρόσωπό τους με φιλοφροσύνες, με τυφλή υποταγή στα κελεύσματά του, με κολακείες και μικροπρέπειες.
Από τη φύση του ο άνθρωπος είναι μπολιασμένος με αυτοσεβασμό, με στοιχειώδη αιδώ, με αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια. Σχεδόν πάντοτε η ψυχή του εξανίσταται, όταν κάποιος ή κάτι πάει να την ταπεινώσει. Γιατί η ψυχή του αυλικού δεν εξανίσταται, τη στιγμή που καθημερινά εξευτελίζεται; Επειδή αυτός έχει υποστεί ειδική εκπαίδευση, για να δαμάζει ή να προλαμβάνει τέτοιες αντιδράσεις της ψυχής του. Μάχες ολόκληρες διεξάγει για να γίνει αυλικός, απαράμιλλο «ηρωισμό» επιδεικνύει για να αναισθητοποιείται, για να φτάνει, καταπώς σημειώνει ο Χόλμπαχ, «στο απαιτούμενο σημείο αναισθησίας που τον οδηγεί στην εξουσία». Το γένος των αυλικών έτσι αποδεικνύεται «ανώτερο» από κάθε φιλόσοφο και ευσεβή άνθρωπο. Ουδείς από τις δύο τελευταίες κατηγορίες μπόρεσε ποτέ να υπερνικήσει τον αυτοσεβασμό του, να συντρίψει την ευαισθησία της ανθρώπινης φύσης του, να κατατροπώσει τα συναισθήματά του. Μόνο ο αυλικός το κατορθώνει αυτό. Αυτός εδώ «είναι όπως το λιωμένο κερί, έτοιμο να πάρει όποιο σχήμα του δώσουν» (Χόλμπχ). Και όταν ένα τέτοιο γένος αυλικών και τεθλιμμένων δουλοφρόνων κυβερνά μια χώρα, τότε όχι μόνο την εκχωρεί, με το σχήμα του εθνικού μειοδότη, στα συμφέροντα των ξένων αφεντικών του, αλλά το θεωρεί και τιμή να καταδεικνύεται ως τέτοιος μειοδότης. Έτσι εξηγείται καλύτερα και κάθε «αγέρωχη» δήλωση, εκ μέρους των εκάστοτε αχυρανθρώπων της αυλικής πελατείας, για την αναγκαιότητα να υποθηκεύεται η εθνική ανεξαρτησία. Πώς θα μπορούσε να συμβαίνει το αντίθετο, όταν «ένας καλός αυλικός είναι τόσο απορροφημένος στην ιδέα του καθήκοντός του, ώστε συχνά να κομπάζει ότι κάνει πράγματα, τα οποία δεν θα ανεχόταν ποτέ ένας έντιμος υπηρέτης» (Χόλπμαχ).
Από τη φύση του ο άνθρωπος είναι μπολιασμένος με αυτοσεβασμό, με στοιχειώδη αιδώ, με αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια. Σχεδόν πάντοτε η ψυχή του εξανίσταται, όταν κάποιος ή κάτι πάει να την ταπεινώσει. Γιατί η ψυχή του αυλικού δεν εξανίσταται, τη στιγμή που καθημερινά εξευτελίζεται; Επειδή αυτός έχει υποστεί ειδική εκπαίδευση, για να δαμάζει ή να προλαμβάνει τέτοιες αντιδράσεις της ψυχής του. Μάχες ολόκληρες διεξάγει για να γίνει αυλικός, απαράμιλλο «ηρωισμό» επιδεικνύει για να αναισθητοποιείται, για να φτάνει, καταπώς σημειώνει ο Χόλμπαχ, «στο απαιτούμενο σημείο αναισθησίας που τον οδηγεί στην εξουσία». Το γένος των αυλικών έτσι αποδεικνύεται «ανώτερο» από κάθε φιλόσοφο και ευσεβή άνθρωπο. Ουδείς από τις δύο τελευταίες κατηγορίες μπόρεσε ποτέ να υπερνικήσει τον αυτοσεβασμό του, να συντρίψει την ευαισθησία της ανθρώπινης φύσης του, να κατατροπώσει τα συναισθήματά του. Μόνο ο αυλικός το κατορθώνει αυτό. Αυτός εδώ «είναι όπως το λιωμένο κερί, έτοιμο να πάρει όποιο σχήμα του δώσουν» (Χόλμπχ). Και όταν ένα τέτοιο γένος αυλικών και τεθλιμμένων δουλοφρόνων κυβερνά μια χώρα, τότε όχι μόνο την εκχωρεί, με το σχήμα του εθνικού μειοδότη, στα συμφέροντα των ξένων αφεντικών του, αλλά το θεωρεί και τιμή να καταδεικνύεται ως τέτοιος μειοδότης. Έτσι εξηγείται καλύτερα και κάθε «αγέρωχη» δήλωση, εκ μέρους των εκάστοτε αχυρανθρώπων της αυλικής πελατείας, για την αναγκαιότητα να υποθηκεύεται η εθνική ανεξαρτησία. Πώς θα μπορούσε να συμβαίνει το αντίθετο, όταν «ένας καλός αυλικός είναι τόσο απορροφημένος στην ιδέα του καθήκοντός του, ώστε συχνά να κομπάζει ότι κάνει πράγματα, τα οποία δεν θα ανεχόταν ποτέ ένας έντιμος υπηρέτης» (Χόλπμαχ).
